معاملات مارجین در کنار معاملات اسپات یکی از روش‌های معاملاتی است که در بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال پشتیبانی می‌شود. نکتۀ کلیدی این نوع از معاملات به مفهوم استقراض برمی‌گردد. شما می‌توانید با افتتاح حساب مارجین در یک صرافی برای معاملات خود وام بگیرید و پس از معامله همراه با کارمزد به صرافی پس بدهید.
سوآپ هم یکی دیگر از ابزار مشتقه است و توافقی است بین دو طرف برای معاوضه جریان نقدی یک دارایی یا شاخص در آینده. معمولاً یکی از طرفین این قرارداد جریان‌های نقدی خود را با نرخ متغیر پرداخت می‌کند و طرف مقابل نیز جریان‌های نقدی را بر حسب نرخ ثابت پرداخت می‌کند. سوآپ هم مانند قرارداد آتی و اختیار معامله تاریخ انقضا دارد که در آن معاوضه جریان‌های نقدی به‌صورت کامل باید تکمیل شود.
اهرم می‌توانید اندازۀ پوزیشنی که می‌توانید باز کنید را به‌مراتب بزرگ کند و به اندازه‌ای برساند که می‌خواهید. برای مثال فرض کنید که تنها 1000 دلار دارید و می‌خواهید پوزیشنی به ارزش 30 هزار دلار باز کنید. در این شرایط می‌توانید از اهرم ضریب 3 را انتخاب کنید. آن 1000 دلار اولیۀ شما مارجین (Margin) نام دارد و در حکم پشتوانه وامی است که از صرافی دریافت کرده‌اید.
فرض کنید بیت‌کوین 30 هزار دلار است و شما می‌خواهید، به قصد کسب سود از تغییرات قیمت، قرارداد فیوچرز بیت‌کوین بخرید.
0.003 × 25000 $ = 75 $
در آپشن خرید (Call Options):
- اگر قیمت اعمال کمتر از قیمت جاری دارایی پایه باشد، یعنی آپشن سودآور است.
- اگر قیمت اعمال بالاتر از قیمت جاری دارایی پایه باشد، یعنی آپشن زیان‌ده است.
- اگر قیمت اعمال با قیمت جاری دارایی پایه برابر باشد، یعنی آپشن خنثی است.
ابزار مشتقه، ابزارهایی هستند که ارزششان را از یک دارایی پایه، مانند رمزارز یا ارز فیات، می‌گیرند. تریدرها می‌توانند، با استفاده از این ابزار، روی قیمت آتی یک دارایی پایه شرط‌بندی کنند و با این کار سود کنند یا دارایی‌هایشان را در مقابل ریسک مصون سازند.
در بازار اسپات خطر کمبود نقدینگی خصوصاً برای آلت‌کوین‌های کوچک ممکن است رخ بدهد و در کمبود نقدینگی شاید مجبور شوید دارایی را زیر قیمت جاری بفروشید. دیگر اینکه در معاملات اسپات پتانسیل سود شما محدود است.
معاملات مارجین (Margin Trading)
اگر در معامله خود موفق شوید و دارایی شما افزایش قیمت داشته باشد سودتان 3 برابر می‌شود و مبلغ وام از سود کسر می‌شود. اما اگر ضرر کنید، ضرر شما ضریب 3 می‌خورد و به هر حال باید وام را پس دهید.
در این بخش به توضیح برخی از اصطلاحات رایج در معاملات پرپچوال فیوچرز صرافی‌ها می‌پردازیم:
لیکویید شدن (Liquidation):
علاوه بر این‌ها، هنگامی که یک قرارداد فیوچرز می‌خرید، نیازی نیست کل مبلغ قرارداد را داشته باشید. با استفاده از معاملات مارجین می‌توانید درصدی از مبلغ قرارداد فیوچرز را بپردازید و مابقی را وام بگیرید. اگر ارزش دارایی شما در قرارداد فیوچرز کاهش یابد، ممکن است صرافی مارجین کال صادر کند که نوعی هشدار است مبنی بر اینکه ارزش دارایی شما دارد به آستانه‌‌ای می‌رسد که دیگر پشتوانۀ وام دریافتی نیست و باید مبلغ بیشتری به عنوان وثیقه بگذارید؛ در غیر این صورت دارایی شما لیکویید خواهد شد؛ یعنی دود می‌شود و به هوا می‌رود!
قرارداد آتی چگونه کار می‌کند؟
قراردادهای سوآپ دائمی یا پرپچوال سوآپ نزد معامله‌گران رمزارزها محبوب شده‌اند. این نوع از سوآپ به تریدر اجازه می‌دهد بدون سررسید یک دارایی پایه خرید و فروش کند. در این قرارداد دارایی فیزیکی معامله نمی‌شود و قیمت قرارداد هم از قیمت دارایی پایه پیروی می‌کند. هم‌چنین بازاری دوطرفه دارد و می‌توانید علاوه بر پوزیشن لانگ، پوزیشن شورت باز کنید و در سرازیری بازار هم سود کنید.
صندوقی است در صرافی‌ها که منفی شدن تراز حساب جلوگیری می‌کند و تضمین می‌کند تریدرها به سودهایی که باید به آنها پرداخت شود برسند.
اهرم‌زدایی خودکار (Auto-Deleveraging):
بسیاری از صرافی‌های معتبر ارز دیجیتال قراردادهای مشتقه ارائه می‌دهند. در واقع، برخی معتقدند که پذیرش همگانی ارزهای دیجیتال در گرو آن است که ابزار مشتقه در بازار رمزارزها گسترش یابد. راه‌اندازی قرارداد فیوچرز بیت‌کوین توسط CBOE در سال 2017 باعث شد بازار رمزارزها جان بگیرد و سرمایه‌گذاران سازمانی حالا دیگر می‌توانند بدون اینکه دارایی واقعی داشته باشند، در بازار مشتقه رمزارزها ترید کنند.
اگر انتظار داشته باشید که قیمت بیت‌کوین افزایش می‌یابد، می‌توانید یک قرارداد فیوچرز بیت‌کوین به قیمت 30 هزار دلار بخرید که باید با همین قیمت معامله را انجام دهید.
از آنجایی که معاملات اسپات نسبت به سایر روش‌های معاملاتی کم‌ریسک‌تر است به همین نسبت هم پتانسیل سودآوری پایین‌تری دارد.
قراردادهای سوآپ برخلاف قراردادهای آتی و اختیار معامله استاندارد نیستند و ابزاری غیرقابل معامله به شمار می‌آیند. به همین دلیل، با دستکاری این قرارداد نوعی سوآپ خلق شده که سوآپ دائمی نام دارد و برخی صرافی‌های ارز دیجیتال از این قرارداد پشتیبانی می‌کنند.
قراردادهای سوآپ دائمی (Perpetual Swaps)
نکته مهمی که باید به آن دقت کنید این است که در عمل کمتر از قرارداد فیوچرز استاندارد در صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده می‌شود. نوع دیگری از قرارداد فیوچرز در صرافی‌ها رواج دارد که قرارداد فیوچرز پرپچوال نام دارند.
قراردادهای آتی دائمی (Perpetual Futures)
اگر قیمت بیت‌کوین در سررسید 24 هزار دلار شود، اختیار داریم آپشن را اعمال نکنیم و تنها به اندازه 750 دلار ضرر کرده‌ایم.
حالا فرض کنید که 1 BTC دارید و فکر می‌کنید بازار نزولی می‌شود. در این شرایط می‌توانید با فروش قرارداد فیوچرز بیت‌کوین به قیمت 30 هزار دلار و دریافت همین مبلغ در سررسید از ضرر جلوگیری کنید.
هنگامی که یک قرارداد فیوچرز می‌خرید، قیمت قفل می‌شود و اگر بازار رشد داشته باشد سود خواهید برد؛ زیرا آن دارایی را، به وسیلۀ قرارداد فیوچرز، کمتر از قیمت جاری‌اش صاحب شده‌اید و می‌توانید دوباره بفروشید و سود کسب کنید.
پرپچوال سوآپ نسبت به سوآپ معمولی قرارداد جدیدی است. اگر علاقه‌ای به معاملۀ فیزیکی رمزارزها ندارید، پرپچوال سوآپ می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. از طرفی دیگر، در مقایسه با قراردادهای آتی، ریسک کمتری دارد. در این قرارداد می‌توان از درجات مختلفی از اهرم استفاده کرد. این معاملات هزینه فاندینگ ریت دارند و زیان معامله‌گر هم می‌تواند چندبرابر شود.
خلاصه معرفی معاملات اسپات، مارجین و قراردادهای مشتقه
سناریوی C
75 $ × 10 = 750 $
از آنجایی که 10 آپشن خریدیم حاصل در 10 ضرب می‌شود:
هنگامی که ارزش دارایی‌های موجود در حساب معاملات فیوچرز کاربری کمتر از میزان لازم برای مارجین نگهداری برسد، صرافی به‌صورت خودکار پوزیشن لانگ را می‌فروشد یا پوزیشن شورت را پوشش می‌دهد. برای جلوگیری از این حالت باید پوزیشن خود را ببندید یا وجوه بیشتری اضافه کنید.
مارک پرایس (Mark Price):
انواع قراردادهای آپشن بر اساس زمان اعمال قرارداد
- آپشن اروپایی: در این نوع آپشن تنها می‌توانید در زمان سررسید قرارداد را اعمال کنید.
- آپشن آمریکایی: در این نوع آپشن می‌توانید پیش از سررسید هم قرارداد را اعمال کنید.
قراردادهای سوآپ (Swap Contracts)
قیمت آپشن‌هایی که خریدیم می‌شود 750 دلار. هر آپشن حق خرید 0.1 BTC را در زمان سررسید و به قیمت 25000 دلار به ما می‌دهد؛ یعنی می‌توانیم در سررسید یک بیت‌کوین کامل به قیمت اعمال بخریم.
اگر در جهان رمزارزها سیر می‌کنید، احتمالاً عناوینی مثل معاملات اسپات، مارجین، قرارداد فیوچرز، پرپچوال، سوآپ و آپشن به گوشتان خورده است. همۀ این مفاهیم به مقولۀ ابزار مشتقه مربوط می‌شوند. کاربرد قراردادهای پرپچوال فیوچرز و آپشن در بازار رمزارزها با کاربردشان در بازارهای مالی کلاسیک بعضاً متفاوت است و ممکن است که شما را کمی گیج کند. به همین منظور قصد داریم تا معرفی کاملی از این مفاهیم ارائه بدهیم.
معاملات اسپات (Spot Trading)
در این بخش قراردادهای مشتقه را به تفکیک معرفی می‌کنیم و با بررسی تفاوت‌هایشان، کاربرد هر کدام را در صرافی‌ها و بازار ارز دیجیتیال توضیح خواهیم داد.
قرارداد آتی (Futures Contract)
معاملات اسپات یا معاملات آنی، پایه‌ای ترین روش معاملاتی است که بخش اصلی اکثر صرافی‌ها به حساب میآید. در این نوع از معاملات می‌توانید به‌‌آسانی رمزارز بخرید و منتظر باشید تا ارزش دارایی‌تان بالا برود. از آنجایی که در این روش با وجوه خودتان خرید می‌کنید تنها می‌توانید در حد پولتان خرید کنید و نه بیشتر.
سناریوی B
قرارداد آپشن می‌تواند با ارز دیجیتال یا ارز فیات تسویه شود.
حالا این قرارداد فیوچرز به چه دردی می‌خورد؟ در جواب باید بگوییم قرارداد فیوچرز هم می‌تواند برای سوداگری و کسب سود به کار برود و هم برای پوشش دادن ریسک دارایی‌ها.
قرارداد آتی یا فیوچرز توافقی است قانونی مبنی بر خرید یا فروش یک کالا یا دارایی خاص به قیمتی معین در زمانی مشخص در آینده.
در قراردادهای پرپچوال فیوچرز رمزارزی نمی‌خرید بلکه از قرارداد خرید و فروش دارایی‌ها سود می‌کنید. اگر حدس بزنید که قیمت دارایی صعودی است می‌توانید پوزیشن لانگ باز کنید و اگر فکر می‌کنید که در سراشیبی نزول خواهد افتاد می‌تواند در پوزیشن شورت قرار بگیرید.
به زبان ساده، قرارداد آتی قراردادی است که در آن توافق می‌شود یک دارایی، مثل رمزارز، به قیمتی معین در آینده‌ای مشخص معامله شود. واضح است که معامله می‌تواند خریدن یا فروختن دارایی باشد و البته این معامله الزامی است.
با این حال، بازارهای مشتقه می‌توانند ریسک‌هایی جدی هم به بار بیاورند، مثلا بحران مالی 2008 با فروپاشی ابزار مشتقه تشدید شد.
معاملات اسپات بخش اصلی معاملات هر صرافی است که در آن قیمت‌ها جاری و شفاف است و خرید دارایی‌ها فوری و آنی صورت می‌گیرد. در معاملات مارجین از استقراض و اهرم برای معامله استفاده می‌شود که سود و زیان را همزمان مضاعف می‌کند. ابزار مشتقه مجموعه قراردادهایی هستند که از قیمت یک دارایی پایه استخراج می‌شوند و انواع مختلف آن در در بازار رمزارزها معامله می‌شوند.
قرارداد آپشن یا اختیار معامله هم یکی دیگر از ابزار مشتقه است. در قرارداد آپشن حق خرید یا فروش یک دارایی پایه در زمانی مشخص و قیمتی معین به خریدار قرارداد واگذار می‌شود؛ یعنی اختیار دارد بخرد یا نخرد؛ بفروشد یا نفروشد. لازم است توجه کنید که تنها خریدارِ قرارداد اختیار دارد و فروشندۀ قرارداد اختیاری ندارد و باید تابع تصمیم خریدار باشد.
نوع دوم بازار اسپات در معاملات OTC وجود دارد. در این نوع از معاملات خریدار و فروشنده، مستقیماً و بدون دخالت شخص ثالث یا نظارت پلتفرم معاملاتی با هم معامله می‌کنند و کاری هم به قیمت بازار ندارند. دو طرف توافق می‌کنند که رمزارزی را به قیمتی توافقی معامله کنند؛ حالا می‌خواهد بالاتر از قیمت بازار یا پایین‌تر.
در قرارداد آپشن حق معامله دارایی در تاریخی واگذار می‌شود و در قراردادآتی هم دو طرف ملزم خواهند شد تا در تاریخی در آینده دارایی معینی را به قیمتی مشخص بخرند. پرپچوال فیوچرز محبوب‌ترین روش معاملاتی رمزارزهاست؛ زیرا از اهرم‌های بزرگی پشتیبانی می‌کند و هم اینکه بدون خرید و فروش دارایی‌ها می‌توان از آنها سود برد.
منبع: https://iranbroker.org/what-is-a-derivatives
مارک پرایس تخمین منصفانه‌ای است از قیمت قراردادهای فیوچرز تا از لیکویید شدن ناگهانی دارایی‌ها در نوسانات بازار جلوگیری کند. مارک پرایس اغلب بر اساس شاخص قیمت و فاندینگ ریت تعیین می‌شود.
صندوق بیمه (Insurance Fund):
در این بازار به اندازۀ سرمایه‌تان معامله می‌کنید و در نتیجه نمی‌توانید بیش از آنچه دارید از دست بدهید. قیمت‌ها در این بازار بسیار شفاف است؛ زیرا بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. از طرفی دیگر وقتی یک رمزارز می‌خرید می‌توانید آن را داشته باشید و نگران هزینه‌هایی مثل هزینه وام و مارجین نگهداری نیستید.
سود و زیان، مخفف Profit and Loss، ابزاری است برای محاسبه سود و زیان سرمایه‌گذاری در یک بازه زمانی. وقتی پوزیشن شما باز باشد، سود و زیان معامله محقق‌نشده (Unrealized) به حساب میآید، اما وقتی پوزیشن بسته باشد به معنای تحقق (Realized) و قطعیت سود و زیان است.
قراردادهای اختیار معامله (Options Contracts)
از آنجا که تریدرها در معاملات پرپچوال فیوچرز خود از اهرم استفاده می‌کنند و به نحوی وام می‌گیرند، باید علاوه بر مارجین اولیه (Initial Margin) مبلغی دیگری هم تحت عنوان مارجین نگهداری (Maintenance Margin) گرو بگذارند تا صرافی اجازۀ باز کردن پوزیشن بدهد. اگر ارزش پوزیشن از حدی کمتر شود صرافی کاربر را کال مارجین می‌کند و هشدار می‌دهد که به مارجین نگهداری مبلغی بیفزاید. در غیر این‌صورت، پوزیشن لیکویید خواهد شد.
قراردادهای پرپچوال به دلیل سهولت استفاده و انعطاف‌پذیری، محبوب‌ترین ابزار معاملاتی در بازار ارزهای دیجیتال به شمار می‌روند و روزانه تریلیون‌ها دلار حجم معاملاتی دارند؛ زیرا می‌توان در این قراردادها از اهرم‌هایی تا ضریب 150 هم استفاده کرد.
قرارداد آتی دائمی یا پرپچوال فیوچرز نوع دیگری از ابزار مشتقه است که به فیوچرز شباهت دارد. قرارداد پرپچوال به تریدرها اجازه می‌دهد که با درست حدس زدن جهت قیمت یک دارایی سود ببرند. تفاوت پرپچوال با فیوچرز در این است که تاریخ سررسید ندارد و می‌توانید تا هر وقت که بخواهید قرارداد پرپچوال را نگه دارید. در نتیجه بدون آنکه لازم باشد دارایی پایه را بخرید یا بفروشید، می‌توانید از تغییرات قیمتش سود ببرید. در واقع، قرارداد پرپچوال نسخۀ اصلاح‌شده‌ای از فیوچرز است.
بازار اسپات معمولاً از سایر بازارهای معاملاتی امن‌تر است و ریسک کمتری دارد. تریدرها در بازار اسپات منتظر می‌مانند تا قیمت داریی‌شان افزایش یابد و با فروش آن سود کسب کنند. در این معاملات معمولاً نمی‌توانید وام بگیرید یا از اهرم استفاده کنید. قیمت دارایی‌ها جاری است و به محض خرید رمزارز مالک آن می‌شوید.
در بازار مشتقه معمولاً دو نوع قرارداد مشتقه بیشتر به چشم می‌خورد:
قرارداد اختیار معامله (Options)
قرارداد آتی (Futures)
حالا سناریوهای متفاوتی پیش روی ماست:
اگر قیمت بیت‌کوین در سررسید به 35 هزار دلار برسد، بیت‌کوین را با همان قیمت 30 دلار می‌خرید و 5 هزار دلار سود به جیب می‌زنید.
حالا اگر قیمت قرارداد بالاتر از قیمت اسپات باشد، تریدرهایی که در پوزیشن لانگ قرار دارند باید به تریدرهایی که در پوزیشن شورت قرار دارند فاندینگ ریت پرداخت کنند و برعکس. این مبالغ در دوره‌های زمانی منظم (معمولاً 1 ساعته یا 8 ساعته) پرداخت می‌شود.
برای مثال فرض کنید که می‌خواهیم با همین قیمت اعمال 25000 دلار آپشن خرید بیت‌کوین بخریم و قیمت جاری بیت‌کوین هم 23 هزار دلار است. 10 آپشن می‌خریم که پرمیوم هر کدام 0.003 است. اگر 10 آپشن بخریم می‌شود:
برای مثال به این عبارت توجه کنید:
هنگامی که یک قرارداد فیوچرز می‌فروشید، باید دارایی خود را در تاریخ معین و به قیمت توافقی واگذار کنید. طرف خریدار قرارداد هم باید دارایی را در سررسید به همان قیمت توافقی بخرد؛ حتی اگر قیمت جاری دارایی افت کرده باشد.
اهرم معمولاً به صورت نسبتی مثل 1 به 3 (1:3) بیان می‌شود و اهرمی با ضریب 3 سرمایه اولیه شما را سه‌برابر خواهد کرد. چنین امکانی در بازار اسپات وجود ندارد و این هم امتیاز این معاملات است و هم ریسکی برای دارایی های شما. اگر 10 هزار دلار داشته باشید و قیمت BTC 30 هزار دلار باشد، در معاملات اسپات نمی‌توانید بیت‌کوین بخرید، اما در معاملات مارجین با استفاده از اهرم ضریب 3 می‌توانید.
اهرم‌زدایی هنگامی رخ می‌دهد که صندوق بیمه از کار بیفتد. وقتی موجودی حساب تریدر به زیر صفر برسد اهرم‌زدایی فعال می‌شود و با کاهش اندازه پوزیشن ضررها را جبران می‌کند.
PnL (سود و زیان):
اگر قیمت بیت‌کوین در سررسید 30 هزار دلار شود، می‌توانیم آپشن را اعمال کنیم و با کسر پرمیوم از آن 4250 دلار سود کنیم. ولی اگر قیمت بیت‌کوین در سررسید 24 هزار دلار شود، می‌توانیم آپشن را اعمال نکنیم و تنها 750 دلار ضرر کنیم.
در آپشن فروش (Putt Options):
- اگر قیمت اعمال بالاتر از قیمت جاری دارایی پایه باشد، یعنی سودآور است.
- اگر قیمت اعمال کمتر از قیمت جاری دارایی پایه باشد، یعنی زیان‌ده است.
- اگر قیمت اعمال با قیمت جاری دارایی پایه برابر باشد، یعنی آپشن خنثی است.
تریدر در قرارداد آپشن حق خرید و فروش یک دارایی پایه را در تاریخی معین و قیمتی مشخص به دست می‌آورد. اختیار در اینجا یعنی تریدر می‌تواند آن دارایی را بخرد یا نخرد و اجباری در کار نیست. در قرارداد فیوچرز، تریدر باید یک دارایی پایه را در تاریخی معین و به قیمتی مشخص معامله کند. این معامله در سررسید لازم الاجرا است و دیگر اختیاری در کار نیست. دو نوع قرارداد مشتقه دیگر هم وجود دارند که کمتر در صرافی‌های ارز دیجیتال ارائه می‌شوند: قرارداد تحویل آتی (Forwards) و قرارداد سوآپ (Swaps). این دو قرارداد هنوز کاملاً قاعده‌مند نشده‌اند و در نتیجه نمی‌توانند در صرافی‌های قانونی عرضه شوند. می‌توان گفت که تحویل آتی همان قرارداد آتی غیراستاندارد و بی‌قاعده است. سوآپ هم معاوضۀ الزامی جریان‌های نقدی یک دارایی یا شاخص با یکدیگر است.
سناریوی A
اگر قیمت بیت‌کوین در سررسید 26 هزار دلار شود، می‌توانیم با قیمت اعمال، یعنی 25 هزار دلار، بیت‌کوین را بخریم که در این صورت 1000 دلار می‌ماند و با کسر پرمیوم، یعنی 750 دلار، 250 دلار سود کرده‌ایم.
معاملات مارجین با مفهوم دیگری با عنوان لوریج گره خورده است. گاهی به معاملات مارجین، معاملات اهرمی هم گفته می‌شود؛ زیرا وامی که از صرافی دریافت می‌کنید همانند اهرمی است که می‌تواند قدرت خرید شما را چندبرابر کند. استفاده از اهرم سود و زیان بالقوۀ معاملات را هم چندبرابر می‌کند.
از مزایای این بازار علاوه بر امکان استفاده از اهرم و امکان کسب سود بیشتر می‌توان به بازار دوطرفه اشاره کرد که در آن می‌توان در کاهش قیمت هم سود کرد. خرید و فروش استقراضی همان پوزیشن‌های لانگ و شورت هستند که به قصد سود از تغییر قیمت دارایی انجام می‌شود. ریسک این معاملات از اسپات بیشتر است؛ زیرا ممکن است پوزیشن شما زیان کند و صرافی پوزیشن شما را ببندد. علاوه بر این وامی که می‌گیرید کارمزد هم دارد. ضریب اهرم‌هایی که در معاملات مارجین ارائه می‌شود نسبت به قراردادهای فیوچرز و پرپچوال کوچکتر است.
ابزار مشتقّه (Derivative Instruments)
BTC – 30OCT22 – 25000 – C
این عبارت نمایانگر اختیار خرید بیت‌کوین با سررسید 30 اکتبر 2022 و قیمت اعمال 25 هزار دلار است. اختیار خرید یا همان Call Options به اختصار با C در انتهای عبارت مشخص شده است. پس به ترتیب نوع دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال و در انتها نوع آپشن (خرید یا فروش) میآید.
تاریخی که برای انجام معامله تعیین می‌شود سررسید یا تاریخ انقضا می‌گویند. قیمت قرارداد فیوچرز از قیمت دارایی پایه تبعیت می‌کند. همان‌طور که اشاره شد، قرارداد فیوچرز نوعی قرارداد مشتقه است. مشتق در اینجا یعنی ارزش قرارداد از ارزش یک دارایی دیگر مشتق و گرفته شده است.
اجزای اصلی یک قرارداد آتی
- دارایی پایه (Underlying Asset): همان دارایی‌ای است که ارزش قرارداد بر آن مبتنی است و قیمت قرارداد از قیمت آن مشتق می‌شود.
- تاریخ انقضا یا موعد سررسید (Time of Expiry): تاریخی که برای انجام معامله تعیین می‌شود سررسید یا تاریخ انقضا می‌گویند. وقتی گفته می‌شود December Bitcoin Futures یعنی آن دسته از قراردادهای فیوچرز بیت‌کوین که در ماه دسامبر منقضی می‌شوند.
- نحوۀ تسویه (نقدی یا فیزیکی): قرارداد فیوچرز در تاریخ سررسید می‌تواند به صورت فیزیکی یا نقدی تسویه شود.
- اندازه قرارداد (Contract Size): اندازه قرارداد فیوچرز برای قراردادهای مختلف متفاوت است. مثلا قرارداد فیوچرز بیت‌کوین در صرافی CME پنج واحد بیت‌کوین است ولی در Bakkt یک واحد است.
- نوع قرارداد (Vanilla یا Inverse): در قرارداد فیوچرز وانیلا، اندازه قرارداد بر اساس دارایی پایه بیان می‌شود مثلاً 0.1 BTC در BTC/USD. اما قرارداد فیوچرز معکوس (Inverse) اندازه قرارداد بر اساس ارز فیات نمایش داده می‌شود. مثلاً 1 دلار در BTC/USD. در صرافی‌های معمولاً از قرارداد فیوچرز معکوس استفاده می‌شود تا سود و زیان مشخص شود.
- تیک سایز (Tick size): تیک سایز به افزایش اندک قیمت قرارداد اشاره دارد. مثلاً صرافی بیت‌مکس (BitMEX) نیم دلار و صرافی CME 5 دلار به قراردادهای فیوچرز خود اضافه می‌کنند.
مزایای قرارداد آتی
اختیار خرید Call Options و اختیار فروش Put Options نامیده می‌شود. قیمتی که خریدار قرارداد باید در سررسید بپردازد یا دریافت کند (بابت خرید یا فروش دارایی پایه)، قیمت اِعمال (Strike Price) نام دارد. خود قرارداد هم بهایی دارد که بابت اختیار باید پرداخت شود و به آن قیمت آپشن یا پرمیوم (Premium) می‌گویند.
معمولاً دو نوع بازار اسپات مهم وجود دارد. نوع اول بازار اسپات همین صرافی‌های ارز دیجیتال هستند که توانسته‌اند انبوهی عرضه و تقاضا را در یک پلتفرم گرد هم بیاورند. دفتر سفارش صرافی‌ها اطلاعات سودمندی در مورد عرضه و تقاضای موجود برای رمزارزها به تریدرها می‌دهد و نقدینگی بازار را آشکار می‌کند.
در قراردادهای فیوچرز سنتی، با نزدیک‌شدن به سررسید، قیمت قرارداد هم به قیمت دارایی پایه در بازار اسپات میل می‌کند. اما از آنجایی که قرارداد پرپچوال سررسید ندارد، مبلغی به عنوان فاندینگ ریت (Funding Rate) بین طرفین پرداخت می‌شود تا قیمت قرارداد را به قیمت جاری دارایی نزدیک کند.
اگر ارزش پوزیشن به اندازه مارجین افت پیدا کند به این معنی است که دیگر پشتوانه‌ای برای استقراض ندارید. به همین دلیل صرافی‌ها به محض کاهش ارزش پوزیشن به اندازه مارجین اصطلاحاً مارجین کال (Margin Call) می‌کند، یعنی پوزیشن شما را می‌بندد و 1000 دلار اولیه شما هم صفر می‌شود.