اثر تمایل (Disposition Effect) چیست؟ | بررسی پیامدهای اثر تمایل بر سرمایه گذاری

آیا تا به حال برای شما پیش آمده است که به عنوان یک سرمایه گذار تمایل دارید دارایی های خود را که در سود هستند، پیش از موعد مقرر به فروش برسانید درحالیکه تمایلی به فروش آن دسته از دارایی های خود که در ضرر هستند ندارید؟ این سوگیری “اثر تمایل” نامیده می شود.

به عبارت ساده تر، اثر تمایل به معامله گرانی اشاره دارد که پوزیشن های معاملاتی ضررده خود را حفظ می کنند و در مقابل، پوزیشن های سودده خود را پیش از موعد می بندند و یا به فروش می رسانند.

از دیدگاه روان شناختی، سوگیری تمایل را می توان با نگاه کردن به دو عامل کلیدی توصیف کرد:

• بیزاری از دست دادن سرمایه (Loss aversion)
• ناهماهنگی شناختی (Cognitive dissonance)

(در ادامه مطلب به بررسی این دو عامل خواهیم پرداخت)

یک مثال که می تواند به درک شما نسبت به این مسئله کمک کند این است که یک معامله گر پوزیشن خود بر روی سهامی که عملکرد خوبی داشته است را می بندد و دیگری را که در ضرر است حفظ می کند.

روانشناسی اثر تمایل

گفتیم که اثر تمایل، به اقدام معامله گر نسبت به حفظ یک پوزیشن زیان ده برای مدت طولانی تر و فروش سریع پوزیشن های سودآور اشاره دارد. گفته می شود که این رفتار ناشی از تمایل به اجتناب از پشیمانی و حفظ عزت نفس است.

از دیدگاه روانشناسی دو عامل اصلی برای این سوگیری وجود دارد:

• بیزاری از دست دادن سرمایه: این عامل به این مسئله اشاره دارد که درد ناشی از ضرر، بیشتر از لذت به دست آوردن یا سود است که منجر به عدم تمایل معامله گران به فروش پوزیشن های زیان ده می شود زیرا آن ها از پشیمانی نسبت به فروش پوزیشنی که شاید بعد از فروش آن ها سودده شود و احساسات منفی مرتبط با آن می ترسند.
• ناهماهنگی شناختی: این عامل به تضاد و ناسازگاری بین باور شخص و آنچه واقعیت دارد اشاره می کند. مثلا یک معامله گر ممکن است باور داشته باشد که یک سهام خاص عملکرد خوبی خواهد داشت اما در واقعیت ضرر را تجربه می کند. این مسئله باعث ناراحتی برای فرد شده و در نتیجه باعث می شود معامله گر پوزیشن ضررده خود را حفظ کند تا این ناهماهنگی شناختی را کاهش دهد.

سوگیری اثر تمایل در کجا رخ می دهد؟

اثر تمایل در معاملات زمانی رخ می دهد که افراد برای مدت طولانی، موقعیت ها یا پوزیشن های زیان ده خود را نگهدارند و موقعیت های سودآور را به سرعت به فروش می رسانند. این اتفاق می تواند در بازارهای مالی مختلف مانند بازار سهام، آپشن و بازارهای آتی رخ دهد.

اگر بخواهیم مثال دقیقی برای درک اثر تمایل بیاوریم می توانیم این طور در نظر بگیریم:

فرض می کنیم شما برای تعطیلات در حال برنامه ریزی کردن هستید و به مقداری پول نیاز دارید. برای تامین مالی هزینه های این سفر نیاز به پورتفوی خود نگاهی می اندازید.

در پرتفوی شما دو سهام از دو شرکت مختلف وجود دارد. ارزش سهام شرکت A نسبت به زمانی که آن را خریداری کرده اید افزایش یافته است اما ارزش سهام شرکت B نسبت به زمانی که آن را خریداری کرده اید کاهش یافته است. انتخاب هر یک از این سهام ها برای فروش، پول کافی برای تعطیلات را به شما می دهد.

در نهایت شما تصمیم می گیرید سهام شرکت A را که برای شما بازدهی خوبی داشته و نمودار قیمتی آن رو به رشد بوده است را به فروش برسانید و سهام دیگر یعنی B را که در حال کاهش است حفظ کنید.

اگر در دنیای واقعی به این صورت اقدام کنید، می توانید بفهمید که در تله اثر تمایل گرفتار شده اید!

پیامدهای سوگیری اثر تمایل

اثر تمایل می تواند عواقب بالقوه متعددی داشته باشد که یکی از آن ها بازدهی کمتر است که سرمایه گذاری افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. با نگهداشتن موقعیت های ضررده برای مدتی طولاتی و فروش سریع موقعیت های سودآور، ممکن است سرمایه گذاران نتوانند به طور کامل و آن طور که باید از سرمایه گذاری های خود سود دریافت کنند.

البته چند پیامد احتمالی دیگر نیز وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

• کاهش تنوع در سبد سرمایه: زمانی که یک معامله گر اصرار به نگهداشتن یک موقعیت ضررده دارد درواقع سرمایه خود را محدود به همان پوزیشن ضررده می کند؛ در نتیجه معامله گران با بررسی نکردن سایر گزینه های سرمایه گذاری که تنوع و مدیریت ریسک بهتری را ارائه می دهند، توانایی خود را برای سرمایه گذاری دوباره محدود می کنند. درحالیکه با خروج به موقع و و یافتن موقعیت های جدید و بهتر می توانستند شانس خود را برای به سود رسیدن افزایش دهند.

• افزایش ریسک: در پی پیامد “کاهش تنوع” معامله گران ریسک کلی سرمایه گذاری خود را افزایش می دهند که این موضوع به ویژه در بازارهای پرنوسان که ممکن است زیان ها به سرعت رخ دهند نگران کننده باشد.

استرس هیجانی: اثر تمایل می تواند منجر به استرس هیجانی در سرمایه گذاران شود. حفظ موقعیت های ضررده می تواند حس پشیمانی و اضطراب ایجاد کند، در حالی که فروش سریع موقعیت های برنده یا سودآور می تواند منجر به احساس ناکامی نسبت به گرفتن سود بیشتر و فرصت های از دست رفته احتمالی شود.

رهایی از سوگیری اثر تمایل

استراتژی های مختلفی وجود دارند که معامله گران می توانند از آن ها برای اجتناب از این وضعیت استفاده کنند.

اولین مورد می تواند تعیین اهداف سرمایه گذاری باشد که با اهداف مالی آنها هماهنگ باشد. این موضوع به شما کمک می کند نسبت به هدف مالی تان بر سرمایه گذاری خود متمرکز بمانید و از تصمیم گیری های هیجانی بر اساس نوسانات کوتاه مدت بازار اجتناب کنید.

در ادامه برخی از استراتژی های دیگری که یک معامله گر می تواند برای مدیریت اثر تمایل از آن ها استفاده کند ذکر شده است:

• ایجاد یک برنامه سرمایه گذاری منظم: برای اطمینان از یک سرمایه گذاری موفق، بسیار مهم است که یک برنامه سرمایه گذاری ساختاریافته ایجاد کنید که تضمین کننده رویکرد سرمایه گذاری شما باشد مانند تخصیص دارایی، تنوع در سبد سرمایه و مدیریت ریسک. برای جلوگیری از تصمیم گیری های احساسی در سرمایه گذاری، باید سعی کنید حتی در دوره های نوسانات بازار به برنامه سرمایه گذاری خود پایبند باقی بمانید.

• نظارت مداوم بر پورتفوی سرمایه گذاری: همچنین پیگیری عملکرد پورتفوی خود و بررسی منظم دارایی های سرمایه گذاری خود برای اطمینان از همسویی آن ها با اهداف مالی تان ضروری است. این نظارت منظم بر پورتفولیو می تواند به شما کمک کند هرگونه علائم احتمالی خطر را در همان مراحل اولیه شناسایی کنید و تغییرات لازم را ایجاد کنید.

• دوری از سوگیری اعتمادبه نفس بیش از حد: این سوگیری می تواند سرمایه گذاران را به این باور برساند که می توانند بازار را پیش بینی کنند و یا تصمیمات سرمایه گذاری بهتری نسبت به دیگر سرمایه گذاران اتخاذ کنند. روش موثر برای در امان ماندن از این نوع سوگیری، انجام تحقیقات کامل و دریافت مشاوره از متخصصان مالی است که به شما کمک می کند طعمه این دام نشوید.

خلاصه مطلب

در این مقاله درباره یکی از رایج ترین سوگیری هایی که ممکن است هر سرمایه گذار در سفر سرمایه گذاری خود با آن درگیر شود صحبت کردیم.

سوگیری اثر تمایل اشاره به تمایل افراد به فروش پیش از موعد دارایی هایی اشاره دارد که برای آن ها سود مالی داشته است درحالیکه دارایی هایی را که در ضرر هستند را نگه می دارند که از دیدگاه روانشناسی این سوگیری دو عامل کلیدی دارد: بیزاری از دست دادن سرمایه و ناهماهنگی شناختی.

افتادن در دام این سوگیری می تواند پیامدهایی داشته باشد مانند بازدهی کمتر در سرمایه گذاری، تنوع کمتر در سبد سرمایه، افزایش ریسک و استرس هیجانی یا عاطفی.

معامله گرانی که سعی دارند از این نوع سوگیری اجتناب کنند می توانند از استراتژی هایی مانند تعیین اهداف مالی برای سرمایه گذاری، ایجاد برنامه منظم برای سرمایه گذاری، اجتناب از سوگیری اعتماد به نفس بیش ازحد و نظارت منظم بر پرتفوی خود که در مقاله به طور مختصر به هر یک از آن ها اشاره شد استفاده کنند.

اگر به دنبال شناخت بیشتر سوگیری های احساسی که ترید و یا معاملات شما را تحت تاثیر قرار می دهند هستید و سعی دارید روش هایی را برای اجتناب از آن ها فرا بگیرید، پیشنهاد می کنیم مقاله “معرفی ۴ مورد از سوگیری های احساسی در سرمایه گذاری” از ایران بروکر را نیز مطالعه کنید.